نخستین انتشار در: http://www.kurdpa.net/farsi/idame/wituwej/17717
نوه‌ی پسری کریم سنجابی، شخصیت متنفذ کُرد در رهبری جبهه ملی ایران می‌گوید که مرکز یادشده تاکنون دو گزارش از نقض حقوق‌بشر در مناطق کُردنشین را تهیه نموده و گزارشی در مورد کولبران نیز در دست تدوین است.
وی در این گفتگو به تفاوت‌های یک کنشگر سیاسی با فعال حقوق‌بشر می‌پردازد و معتقد است که کُردها هزینه‌ی سنگینی در رابطه با نقض آزاد بیان و عقیده پرداخته‌اند.
متن کامل گفتگو با راد سنجابی در پی می‌آید:
کُردپا: پرسش نخست را با پیروی از اهداف اصلی مرکز اسناد عنوان می‌کنیم و آن اینکه تخلف اصلی نقض حقوق‌بشر در ایران برعهده‌ی چه نهادهایی می‌باشد؟ مراکز امنیتی، مجریان قانون و یا موضوع نقض سیستماتیک است؟
راد سنجابی: در حالیکه نهادهای امنیتی دولت و به ویژه وزارت اطلاعات در نقض حقوق سیاسی و مدنی فعالین نقش اساسی دارند و حتی در اکثر پرونده‌های امنیتی (به گفته مقامات جمهوری اسلامی) گزارش شده است که آن وزارت تعیین کننده‌ی احکام جزائی متهمین است بسیاری از نقض حقوق‌بشر در ایران ریشه در خود قوانین، آیین نامه‌های اجرایی و حتی قانون اساسی دارد. وقتی اصل چهارم قانون اساسی می‌گوید که “کلیه قوانین و مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و غیر این‌ها باید بر اساس موازین اسلامی باشد. این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است و تشخیص این امر بر عهده فقهای شورای نگهبان است”. به این طریق کلاه شرعی بر سر تمام قوانین دیگر می‌گذارد و مانع شکل گرفتن فرهنگ حاکمیت قانون می‌شود. حقوق دادرسی منصفانه، حقوق زنان، حقوق اقلیت‌ها و حقوق کیفری به همین طریق در ایران پایمال می‌شوند و این روش، سازنده‌ی هویت برای جمهوری اسلامی شده است.
کُردپا: آیا بنظر شما موضوع نقض حقوق‌بشر در حکومت اسلامی به دغدغه کشورهای غربی که اکنون بر سر برنامه‌ی هسته‌ای، ایران را تحت فشار قرار داده‌اند، مبدل خواهد شد؟ کارنامه‌ی حقوق‌بشر ایران به سوی تصمیمات جهانی و قطعنامه‌های شورای امنیت پیش می‌رود؟
راد سنجابی: در مجموع این نظام فشارهای بین المللی را در رابطه با کارنامه حقوق‌بشر خود جدی نگرفته است چراکه بر این باور است که رعایت اصول حقوق‌بشر در روابط بین‌المللی اولویت ندارد و آنرا به عنوان صحنه‌ای برای نمایش قدرت و توانایی سیاسی کشورهای جهان می‌پندارد. در نتیجه بطور مستقیم مذاکرات هسته‌ای تا بحال به کارنامه حقوق‌بشر جمهوری اسلامی نپرداخته است. اما تاریخ گواه آن است که حکومت‌هایی که بدون فشار از سوی مردم حقوق‌بشر را رعایت کنند کمیاب هستند. حال اگر توافقنامه‌ی نهایی امضا شود و فشار روزمره تحریمات از روی دوش ملت برداشته شود می‌تواند در دراز مدت قشر متوسط را تقویت کرده و به مردم فرصت آن داده شود که اصول آزادی فردی و اجتماعی و حقوق‌بشر پایمال شده خود را مطابله نمایند.
کُردپا: مرکزی که شما در آن عضو و فعال هستید چگونه و چه مواردی از نقض حقوق‌بشر را مستندسازی می‌کند و این اسناد در اختیار چه نهاد و کشورهایی قرار می‌گیرد؟
راد سنجابی: مرکز اسناد حقوق‌بشر ایران مرکزی غیرانتفاعی است که هم اصلی و اساسی آن تهیه گزارش بر اساس مصاحبه و شهادت‌نامه‌های شهود نفض حقوق‌بشر از جمله زندانیان سابق و یا اقوام و یا وکلای آنهاست. در ضمن تحلیل و تفسیر حقوقی از این مطالب برای این مرکز اولویت خاصی دارد. این انتشارات را از طریق چاپ و انتیرنت در اختیار همه از همه کشور ها می‌گذاریم.
کُردپا: شاید تاکنون متوجه شده باشید که اکثریت مخاطبان آژانس خبررسانی کُردپا از مناطق کُردنشین ایران هستند. مرکز اسناد حقوق‌بشر ایران برای موارد نقض حقوق سیاسی، فرهنگی و اتنیکی کُردها چه اقداماتی در جمع‌آوری مستندات کرده‌اید؟
راد سنجابی: تا بحال مرکز اسناد حقوق بشر ایران دو گزارش در مورد نقض حقوق‌بشر در منطقه کُردنشین ایران به عناوین “خاطرات تسخیر کننده: اعدام کردها توسط جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸” و “حاشیه‌نشین‌ها: بازداشت، حبس، و اعدام فعالین کرد در ایران امروز” را تهیه و منتشر کرده است. این دو گزارش بر اساس شهادت چندین ساعته ده‌ها شهروند کرد تدارک و تنظیم شده و هم اکنون کل گزارش‌ها و اکثر شهادت‌نامه‌ها دروبسایت مرکز اسناد در دسترس عموم می‌باشند. در حال حاضر گزارش جدیدی در مورد شرایط وخیم کولبران نیز در دست تهیه است که تا چند ماه دیگر به مرحله انتشار خواهد رسید.
کُردپا: به عنوان یک حقوقدان و فعال حقوق‌بشر، تفاوت‌ها و شباهت‌های یک کنشگر سیاسی با فعال حقوق‌بشر در شرایط کنونی ایران چیست؟
راد سنجابی: حقوقدان و یا پژوهشگری که برای ثبت و تحلیل شرایط حقوق‌بشر هموطنانش کار می‌کند و حقوق‌بگیر است با یک فعال عادی چه در حوزه حقوق‌بشر و چه در صحنه سیاسی متفاوت است زیرا برای بیان عقاید شخصی یک فعال عادی آزادی کامل دارد و محدودیت‌های حرفه‌ای ندارد. وظیفه یک حقوقدان در حوزه حقوق‌بشر دفاع از حقوق اساسی انسانی است بدون هیچ محدودیت سیاسی و یا هویتی اما یک کنشگر سیاسی لزوما نیازی ندارد که این سنت حرفه‌ای را مراعات کند.
کُردپا: از اواسط تابستان امسال مدیریت اجرایی مرکز اسناد حقوق بشر ایران را بر عهده گرفتید و طبیعتاً فعالیت در چنین نهادهایی به صورت جمعی و برنامه‌ریزه‌شده صورت می‌گیرد. آقای سنجابی این مرکز برای نقض حقوق بشر در میان گروه‌ها و اقلیت‌های اتنیکی به ویژه کُردها چه برنامه و راهکاری در پیش می‌گیرد؟
راد سنجابی: بخش قابل توجه‌ای از نقض حقوق شهروندان کرد در ایران به شکل غیر قانونی کردن حقوق آزادی بیان، تشکیل تجمعات و آزادی عقیده صورت گرفته است. با وجود اینکه این شرایط در جمهوری اسلامی بر تمام هموطنان تحمیل شده است، کُردها هزینه سنگین‌تری بابت آن پرداخت کرده‌اند. علاوه بر انتشاراتی که به آنها اشاره کردم مرکز اسناد به فعالیت خود در مورد گردآوری شهادت از زندانیان سابق کُرد و تشخیص الگوهای نقض حقوق‌بشر در منظقه کُردنشین ایران ادامه خواهد داد و به تفسیر نقض این آزادی‌های اساسی به طور عمومی و همچنین در دسترس عامه گذاشتن آن خواهد پرداخت.
کُردپا: در آستانه‌ی دهم دسامبر، روز جهانی حقوق‌بشر قرار داریم. وضعیت حقوق‌بشر در جامعه‌ی ایران و کُردستان فارغ از سیاست‌ها و مدیریت‌های حاکمیت را چگونه ارزیابی می‌کنید.
راد سنجابی: متأسفانه آنچه که می‌بینیم بسیار نگران کننده و تلخ است. اما مسلم است که اولین هدف بازگرداندن کرامت انسانی به هموطنان است تا آنکه خود مردم بتوانند از حقوق بشری خود (و همفکران خود و حتی رقبای خود) دفاع کنند. این باید ریشه اساسی مشروعیت هر نظام قانونی باشد. مشکلات و موضلات اساسی کشور در دهه‌های آینده فقط در چهارچوب یک دولت مشروع، عادل و قانونمند قابل حل هستند.
راد سنجابی در اردیبهشت سال ۱۳۶۳ در تهران متولد و در سن شش ماهگی از ایران خارج شده است.
دارای مدرک دکترای حقوق از دانشگاه واشنگتن در شهر سنت لوئیز می‌باشد و پیش از پیوستن به مرکز اسناد حقوق‌بشر ایران، در هند و کامبوج به فعالیت و مطالعه در مورد فساد اداری و ضعف حاکمیت قانون در ارتباط با توسعه اقتصادی مشغول بوده است.
گفتگو: غ. لهون